عمده ایرادات شـورای نگهبان درباره هویت فرزنـدان حاصل از ازدواج مـادر ایرانی و پدر غیرایـرانی که از جنـس امنیـتی بود توسـط مجلـس با تغـییراتی در لایحه برطرف شـد. مجمع مشورتی حقوقی شـورای نگهبـان هم نظـرش را اعلام کرد.
به گزارش خبرگزاری تسـنیم، حمـیدرضا رضایی پژوهشـگر اجتمـاعی در مطلبـی درباره تعـیین تکلیف هویت فرزنـدان حاصـل ازدواج مادر ایرانی و پدر غـیرایرانی نوشـت: همیـشه واقعیات خود را به قانون تحمـیل میکنـند. پدیدههای اجتماعی راکد نیسـتند و حرکت میـکنند. چه بخواهیم چه نخواهـیم آنها در حال حرکت هسـتند. چه قانون تصـویب کنیـم چه نکنیم آنها به سـیال بودن خود ادامه میدهـند و هر روز بزرگ و بزرگ تر می شـوند.
میشـود 30 سال چشـمها را به روی یک پدیده بـست. میشـود آنها را در گوشـهای به حال خود رها کرد. مثلا میشـود چـشمها را به روی پدیده ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی و فرزندان متولد شده از این ازدواج ها بـست. می شـود بی هویتی صـدها هزار نفر را به حال خودش رها کرد. اما چه فایده؟ این ازدواجها و این بیهویـتی ها در حال رخ دادن است. این ما هسـتیم که می توانیـم نگذاریم این پدیده به بحران تبدیل شـود یا نـشود.
میتوانیم با این پدیده، سرد برخورد کنیم و به حـساب نیاوریمش. میتوانیـم برایش قانون بگذاریم. میتوانـیم برایـش فکر کنیم و هزاران واکنـش دیگر. مهم این اسـت که این ازدواجها در عمل اتفاق میافتـد و این فرزندان پا به سـرزمین مادریشـان می گذارند و توقع دارند. پس باید چارهای اندیـشید و پدیـده را به حال خودش نگذاشـت. پس بیـایم این ها را ببینـیم از نزدیک هم ببینیم:
“من نرگس هـستم. مادرم ایرانی اسـت پدرم افغانستانی. دوسـتان و همکلاسـیهایم این را نمیداننـد و تصور میکنـند من ایرانی هـستم. اما من ایرانی نیستـم چون شـناسنامه ندارم چـون پدرم خارجـی اسـت…
برادرم علیرضا در تیم باشـگاهی فوتـبال منـطقه ورامـین بازی میکند. خوب هم بازی میکـند. چند وقت پیـش که در مسـابقات درون منطقـهای تیمشـان اول شده بود بهـش گفته بودند برو شناسنامهات را بیاور میخواهیم برویم مسابقات کشوری.
بعد از آن دیگر امین به باشـگاه نرفت. سرخوـرده شد بود. پیش هم تیمیهایـش خجالت زده شده بود. آخر آمده بود خانه و گفته بود مادر شنـاسنامه من را بده می خواهـم بشوم فوتبالیست «نامبر وان ایران» تا به من افتخار کنی. مادرم اما سـکوت عجـیبی کرده بود و چیـزی نگفته بود. برادرم خودش را چـند روز در اتاقـش حبـس کرد. وقتی واقعـیت را قبول کرد و از اتاقش بیرون آمد دیگر شکسته بود دیگر آن امین سرحال نبود..
من خودم از خیر شناسنـامه گذشـته ام لطفا اگر دستـتان می رسد به داد برادرم برسید…”
این قصه یکی از فرزندان مادر ایرانی سـرزمینم است. درد و رنجی که بخاطر “قوانین رضاخانی و شاهنـشاهی تابعیت” به او رسـیده است. قوانین تابـعیت ایران به نحوی نگـارش شده که ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجـی و فرزندان آنان را تا حد زیادی نادیـده گرفته اسـت. اصل قوانین ما به سـال 1313 و دوره رضاخان بر میگردد. قوانینی که خون مادر را برای انتقال تابعیت به فرزند نمیپذیرد.
رفته رفته ادبیـات و ظاهر قانون تغییر کرد اما ماهیـتاش نه. مطـابق ماده واحده سال 1385 مجلس، “فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در ایران متولد شده یا حداکثر تا یک سال پس از تصویب این قانون در ایران متولد میشوند میتوانند بعد از رسـیدن به سن هجده سال تمام تقاضای تابعیـت ایرانی کنند. این افراد در صورت نداشتـن سوء پیشینه کیفری یا امنیتی و اعلام رد تابعیت غیر ایرانی به تابعیت ایران پذیرفته میشوند.”
معنی این قانون این است که حاکمیـت اصولاً قصد ندارد فرزندانی که سـن آنها کمتر از 18 سال بوده و از پدر خارجی و مادر ایرانی متولد شدهاند را ببیـند، در نظر بگیرد و حتی بشمارد. این فرزند باید 18 سال تمام را رد کند و بعد به حساب بیاید و دیده شود و خودش را به ما معرفی کند.
اما آیا کسی که مهمترین دوران زندگیاش را بدون توجه و حمایت حاکمیت زندگی کرده دچار مشـکل نمیشود؟ آیا هیچ حاکمیتی حاضر میشود که هزاران نفر متولد شده در سرزمیناش را رها کند و آنها را نبیند، نداند دارند چه کار میکنند؟ کجا زندگی میکنند؟ مدرسه میروند یا نه؟ مشکلات مالی دارند یا نه؟
دیده شدن این افراد بازی برد-برد برای حاکمیت و خود این فرزندان و مادرانشان است. دولت در سـال گذشـته بالاخره تصـمیم گرفت به این چرخه بیهویتی پایان ببخـشد و لایحهای برای اصلاح این قوانین به مجلس ارسال کند. این لایحه سعی کرد تا با این پدیده اجتماعی کنار بیاید و اقلاً تکلیف ایرانی بودن این بچهها را مشخص کند و به فرزندان حاصل از این ازدواجها تابعیت ایرانی بدهد. مجلـس هم با نظـر دولت موافـقت کرد. اما در حال حاضـر شورای نگـهبان پس از یک مرتبه اعاده و رفع مجدد ایرادات در مجلس برای بار دوم درخواست اسـتمهال از مجلـس کرده است تا نظر نهایی خود را اعلام کند.
ایرادات شورای نگهبان که عمدتا از جنس امنیتی بود توسط نمایندگان مجلس با اعمال تغییراتی در متن لایحه برطرف شد. مجمع مشورتی حقوقی شورای نگهبان هم هفته گذشته نظر خود را در این خصوص اعلام کرد ” مجلس در مصوبه اصلـاحی خود سـعی کرده ایرادات مزبور را مرتفـع کند. با این توضیح که در مصـوبه اصـلاحی قید «درصورت نداشـتتن مشـکل امنیتی (بهتشخیص وزارت اطلاعات)» جهت اعطای تابعیت افراد موضوع این مصـوبه و اعطای پروانه اقامت به پدران افراد مزبور پیـشبینی شـده اسـت، بهنظر میرسـد ایراد شـورای نگهبان در این خصوص مرتفع باشـد.”
از این رو امید اسـت شـورای نگـهبان این بار با روشـن شـدن وضـعیت فرزندان مادر ایرانـی موافقـت کـند و به حل این پدیـده رای مثـبت بدهـد.